啄木鸟科(学名:Picidae):是鸟纲鴷形目的1科,约有221种。体长 90~560毫米。该科鸟类头亦大,但颈较长,嘴强硬而直,呈凿形,舌长而能伸缩,先端列生短钩;脚稍短,具3或4趾;尾呈平尾或楔状,羽干坚硬富有弹性,在啄木时支撑身体。共有约34属221种。除大洋洲和南极洲外,均可见到。啄木鸟可以在树上凿孔钩虫,它的嘴巴又长又尖又硬,能一直插进坚硬的木质部,舌头又长又细,长了许多倒刺,表面布满一层粘液,可以准确无误地把害虫钩出来。主要吃隐藏在树干内部蛀食的天牛、透翅蛾、吉丁虫等害虫。被称为“森林医生”。
1形态特征
该科鸟类头亦大,但颈较长,嘴强硬而直,呈凿形,鼻孔裸露;角舌骨延成环带状,两侧自咽喉绕过枕部至上嘴基。舌长而能伸缩,先端列生短钩;脚稍短,具3或4趾;初级飞羽9片。头骨为蜥腭型,锄骨被一些成对的骨片所代替,颌腭骨细小远离两侧,胸骨后端每侧有2切刻,胸骨柄分叉。腿肌肉缺栖肌和副股尾肌;尾呈平尾或楔状,尾羽大都12枚,羽干坚硬富有弹性,在啄木时支撑身体。 啄木鸟最为常见的是绿啄木鸟和斑啄木鸟。绿啄木鸟体羽主要是绿色,下体污灰色带有绿色沾染。
雄鸟的头顶为红色,非常鲜艳。斑啄木鸟的体形略小,上体羽色是黑底有白斑,以翅膀上居多,下体棕白色,尾下部是红色,雄鸟的头的后部也是红色。还有一种体形更小的啄木鸟叫蚁鴷,也较为常见,它的羽色比较特别,上体是淡银灰色的底色,密布着暗褐色的斑纹,好像蛇皮的花纹,下体近白色。它不会攀登树木,也不啄木捕虫,却在地上觅食蚂蚁,所以也叫地啄木鸟。
2分布范围
分布于欧亚大陆及非洲北部,包括整个欧洲、北回归线以北的非洲地区、阿拉伯半岛以及喜马拉雅山-横断山脉-岷山-秦岭-淮河以北的亚洲地区。印度洋,包括马达加斯加群岛及其附近岛屿。非洲中南部地区,包括阿拉伯半岛的南部、撒哈拉沙漠(北回归线)以南的整个非洲大陆。中南半岛和中国的东南沿海地区,包括缅甸、越南、老挝、柬埔寨、泰国以及中国的东南沿海地区、香港、海南岛。太平洋诸岛屿,包括中国的台湾省、东沙群岛、西沙群岛、中沙群岛、南沙群岛以及菲律宾、文莱、马来西亚、新加坡、印度尼西亚的苏门答腊、爪哇岛以及巴布亚新几内亚。华莱士区,指传统的华莱士线(从棉兰老岛的东侧海域经望加锡海峡至巴厘岛与龙目岛之间)以东、巴布亚新几内亚以西的区域,包括印度尼西亚的苏拉威西岛、努沙登加拉群岛、西南群岛、摩鹿加群岛(马鲁古群岛)、东帝汶等岛屿。印度次大陆及中国的西南地区,包括印度、孟加拉、不丹、锡金、尼泊尔、巴基斯担、斯里兰卡、马尔代夫以及中国西藏的东南部地区等。中南半岛和中国的东南沿海地区,包括缅甸、越南、老挝、柬埔寨、泰国以及中国的东南沿海地区、香港、海南岛。太平洋诸岛屿,包括中国的台湾省、东沙群岛、西沙群岛、中沙群岛、南沙群岛以及菲律宾、文莱、马来西亚、新加坡、印度尼西亚的苏门答腊、爪哇岛以及巴布亚新几内亚。北美地区,包括美国、加拿大、格陵兰、百慕大群岛、圣皮埃尔和密克隆群岛及墨西哥境内北美与中美洲之间的过渡地带。中美洲,地处北美与南美之间,包括危地马拉、伯里兹、洪都拉斯、萨尔瓦多、尼加拉瓜、哥斯达黎加、巴拿马、巴哈马、古巴、海地、牙买加、多米尼加、安提瓜和巴布达、圣文森特和格林纳丁斯、圣卢西亚、巴巴多斯、格林纳达、特立尼达与多巴哥等国家和地区。南美洲,包括哥伦比亚、委内瑞拉、圭亚那、苏里南、厄瓜多尔、秘鲁、玻利维亚、巴拉圭、巴西、智利、阿根廷、乌拉圭以及马尔维纳斯群岛(也称福克兰群岛)。
3生活习性
啄木鸟有极为高超的捕虫本领,它的嘴强直而尖,不仅能啄开树皮,而且也能啄开坚硬的木质部分,很像木工用的凿子,它的舌细长而柔软,能长长地伸出嘴的外面,还有一对很长的舌角骨,围在头骨的外面,起到特殊的弹簧作用,舌骨角的曲张,可以使舌头伸缩自如,舌尖角质化,有成排的倒须钩和粘液,非常适合钩取树干上的昆虫及幼虫。它们用嘴敲击树干,在寂静的林中发出“笃,笃……”的声音,如果发现树干的某处有虫,就紧紧地攀在树上,头和嘴与树干几乎垂直,先将树皮啄破,将害虫用舌头一一钩出来吃掉,将虫卵也用粘液粘出。当遇到虫子躲藏在树干深部的通道中时,它还会巧施“击鼓驱虫”的妙计,用嘴在通道处敲击,发出特异的、使害虫产生恐惧的击鼓声,使害虫在声波的刺激下,昏头转向,四处窜动,往往企图逃出洞口,而恰好被等在这里的啄木鸟擒而食之。它们一般要把整株树的小囊虫彻底消灭才转移到另一棵树上,碰到虫害严重的树,就会在这棵树上连续工作上几天,直到全部清除害虫为止。
啄木鸟啄食的害虫包括森林中鞘翅目的象甲、伪步行甲、天牛幼虫、金龟甲,鳞翅目的逼债蛾、螟蛾,以及花蝽象、臭蝽象、蝗虫、蚂蚁、蛴螬、小囊虫、天牛幼虫、蛴螬、白蚁等。
4相关知识
啄木鸟每天敲击树木约为500—600次,啄木的速度极快,几乎是音速的两倍,这样它的头部则不可避免地要受到非常剧烈的震动,但它既不会得脑震荡,也不会头痛。原来在啄木鸟的头上至少有三层防震装置,它的头骨结构疏松而充满空气,头骨的内部还有一层坚韧的外脑膜,在外脑膜和脑髓之间有一条狭窄的空隙,里面含有液体,减低了震波的流体传动,起到了消震的作用。由于突然旋转的运动比直线的水平运动更容易造成脑损伤,所以在它头的两侧都生有发达而强有力的肌肉,可以起到防震、消震的作用。这种精妙的防震设置原理,给防震工程学提供了安全运动防护帽和防震盔的正确设计方案,现代的防护帽都具有一个坚硬的外壳,里面为一个松软的套具,它们之间留有一定的空隙,帽中再加上一个防护领圈,以防止在突然碰撞时造成旋转运动。由于啄木鸟为保护树木所作出的巨大贡献,人们称它们为“森林卫士”或“树木医生”。在k国的一些古书里,很早就有关于啄木鸟啄木食虫的记载,例如《禽经》中有“ 志在木”,《异物志》中有“穿木食蠹”的记载,明朝李时珍的《本草纲目》则指出:“此鸟斫裂树木取蠹食故名”,还指出:“(啄木鸟)刚爪利嘴,嘴如锥,长数寸,舌长于嘴,其端有针刺,啄得蠹,以舌钩出”。此外还有“南山有鸟,其名啄木。饥则啄树,暮则巢宿。无干于人,惟志所欲,性清者荣,性浊者辱。”,以及“丁丁向晚急还稀,啄遍庭槐未肯归。终日为君除蠹害,莫嫌无事不频飞。”等歌咏啄木鸟的诗作,可见啄木鸟自古就受到人们的喜爱和赞美。
5保护级别
全部列入《世界自然保护联盟》(IUCN)2012年濒危物种红色名录ver3.1。3种——极危(CR);6种——易危(VU);15种——近危(NT)。
6该科种类
啄木鸟科(34属 221种)
1.
黄嘴栗啄木鸟
Blythipicus pyrrhotis
2.
小栗啄木鸟
Blythipicus rubiginosus
3.
厄瓜多尔啄木鸟
Campephilus gayaquilensis
4.
淡嘴啄木鸟
Campephilus guatemalensis
5.
朱腹啄木鸟
Campephilus haematogaster
6.
帝啄木鸟
Campephilus imperialis
7.
乳白背啄木鸟
Campephilus leucopogon
8.
阿根廷啄木鸟
Campephilus magellanicus
9.
朱冠啄木鸟
Campephilus melanoleucos
10.
强健啄木鸟
Campephilus pollens
11.
象牙嘴啄木鸟
Campephilus principalis
12.
南美啄木鸟
Campephilus robustus
13.
红颈啄木鸟
Campephilus rubricollis
14.
金尾啄木鸟
Campethera abingoni
15.
班氏啄木鸟
Campethera bennettii
16.
绿背啄木鸟
Campethera cailiautii
17.
褐耳啄木鸟
Campethera caroli
18.
小绿啄木鸟
Campethera maculosa
19.
蒙巴萨啄木鸟
Campethera mombassica
20.
棕斑啄木鸟
Campethera nivosa
21.
南非啄木鸟
Campethera notata
22.
东非啄木鸟
Campethera nubica
23.
红点啄木鸟
Campethera punctuligera
24.
赖氏啄木鸟
Campethera scriptoricauda
25.
喀麦隆啄木鸟
Campethera tullbergi
26.
中美啄木鸟
Celeus castaneus
27.
南美啄木鸟
Celeus elegans
28.
淡黄冠啄木鸟
Celeus flavescens
29.
乳白啄木鸟
Celeus flavus
30.
鳞胸啄木鸟
Celeus grammicus
31.
桂红啄木鸟
Celeus loricatus
32.
白冠啄木鸟
Celeus lugubris
33.
棕头啄木鸟
Celeus spectabilis
34.
环颈啄木鸟
Celeus torquatus
35.
波纹啄木鸟
Celeus undatus
36.
黑腰啄木鸟
Chrysocolaptes festivus
37.
大金背啄木鸟
Chrysocolaptes lucidus
38.
黑颈扑翅鴷
Colaptes atricolliss
39.
北扑翅鴷
Colaptes auratus
40.
草原扑翅鴷
Colaptes campestris
41.
黄扑翅鴷
Colaptes chrysoides
42.
古巴扑翅鴷
Colaptes fernandinae
43.
绿斑扑翅鴷
Colaptes melanochloros
44.
金胸扑翅鴷
Colaptes melanolaimus
45.
智利扑翅鴷
Colaptes pitius
46.
斑胸扑翅鴷
Colaptes punctigula
47.
安第斯扑翅鴷
Colaptes rupicola
48.
信德啄木鸟
Dendrocopos assimilis
49.
褐额啄木鸟
Dendrocopos auriceps
50.
大吉岭啄木鸟
Dendrocopos darjellensis
51.
喜马拉雅啄木鸟
Dendrocopos himalayensis
52.
侏儒啄木鸟
Dendrocopos kizuki
53.
黄褐胸啄木鸟
Dendrocopos macei
54.
菲律宾啄木鸟
Dendrocopos maculatus
55.
巽他啄木鸟
Dendrocopos moluccensis
56.
褐头啄木鸟
Dendrocopos nanus
57.
褐背啄木鸟
Dendrocopos obsoletus
58.
叙利亚啄木鸟
Dendrocopos syriacus
59.
苏拉威西啄木鸟
Dendrocopos temminckii
60.
金背啄木鸟
Dendropicos abyssinicus
61.
小灰啄木鸟
Dendropicos elachus
62.
埃氏啄木鸟
Dendropicos elliotii
63.
暗红啄木鸟
Dendropicos fuscescens
64.
加蓬啄木鸟
Dendropicos gabonensis
65.
灰啄木鸟
Dendropicos goertae
66.
非洲灰啄木鸟
Dendropicos griseocephalus
67.
哀啄木鸟
Dendropicos lugubris
68.
须啄木鸟
Dendropicos namaquus
69.
斑胸啄木鸟
Dendropicos poecilolaemus
70.
火腹啄木鸟
Dendropicos pyrrhogaster
71.
灰头啄木鸟
Dendropicos spodocephalus
72.
斯氏啄木鸟
Dendropicos stierlingi
73.
金冠啄木鸟
Dendropicos xantholophus
74.
小金背啄木鸟
Dinopium benghalense
75.
金背三趾啄木鸟
Dinopium javanense
76.
绿背三趾啄木鸟
Dinopium rafflesii
77.
喜山三趾啄木鸟
Dinopium shorii
78.
盔啄木鸟
Dryocopus galeatus
79.
安岛啄木鸟
Dryocopus hodgei
80.
白腹黑啄木鸟
Dryocopus javensis
81.
细纹黑啄木鸟
Dryocopus lineatus
82.
黑啄木鸟
Dryocopus martius
83.
北美黑啄木鸟
Dryocopus pileatus
84.
南美黑啄木鸟
Dryocopus schulzi
85.
苍头竹啄木鸟
Gecinulus grantia
86.
竹啄木鸟
Gecinulus viridis
87.
地啄木鸟
Geocolaptes olivaceus
88.
黑冠啄木鸟
Hemicircus canente
89.
灰黄啄木鸟
Hemicircus concretus
90.
红胸蚁鴷
Jynx ruficollis
91.
蚁鴷
Jynx torquilla
92.
黑棕斑啄木鸟
Meiglyptes jugularis
93.
黄腰斑啄木鸟
Meiglyptes tristis
94.
黄颈斑啄木鸟
Meiglyptes tukki
95.
金额啄木鸟
Melanerpes aurifrons
96.
白额啄木鸟
Melanerpes cactorum
97.
白啄木鸟
Melanerpes candidus
98.
红腹啄木鸟
Melanerpes carolinus
99.
金枕啄木鸟
Melanerpes chrysauchen
100.
金颊啄木鸟
Melanerpes chrysogenys
101.
黄须啄木鸟
Melanerpes cruentatus
102.
红头啄木鸟
Melanerpes erythrocephalus
103.
黄额啄木鸟
Melanerpes flavifrons
104.
橡树啄木鸟
Melanerpes formicivorus
105.
瓜岛啄木鸟
Melanerpes herminieri
106.
霍氏啄木鸟
Melanerpes hoffmanni
107.
灰胸啄木鸟
Melanerpes hypopolius
108.
刘氏啄木鸟
Melanerpes lewis
109.
波多黎各啄木鸟
Melanerpes portoricensis
110.
黑颊啄木鸟
Melanerpes pucherani
111.
尤卡坦啄木鸟
Melanerpes pygmaeus
112.
牙买加啄木鸟
Melanerpes radiolatus
113.
红冠啄木鸟
Melanerpes rubricapillus
114.
拉美啄木鸟
Melanerpes striatus
115.
大红腹啄木鸟
Melanerpes superciliaris
116.
吉拉啄木鸟
Melanerpes uropygialis
117.
栗啄木鸟
Micropternus brachyurus
118.
暗黄啄木鸟
Mulleripicus fulvus
119.
乌啄木鸟
Mulleripicus funebris
120.
大灰啄木鸟
Mulleripicus pulverulentus
121.
安岛姬啄木鸟
Nesoctites micromegas
122.
白顶啄木鸟
Picoides albolarvatus
123.
黑背啄木鸟
Picoides arcticus
124.
纹胸啄木鸟
Picoides atratus
125.
红顶啄木鸟
Picoides borealis
126.
星头啄木鸟
Picoides canicapillus
127.
赤胸啄木鸟
Picoides cathpharius
128.
黄颈啄木鸟
Picoides darjellensis
129.
阿拉伯啄木鸟
Picoides dorae
130.
美国三趾啄木鸟
Picoides dorsalis
131.
棕腹啄木鸟
Picoides hyperythrus
132.
小星头啄木鸟
Picoides kizuki
133.
白翅啄木鸟
Picoides leucopterus
134.
白背啄木鸟
Picoides leucotos
135.
条纹啄木鸟
Picoides lignarius
136.
纹腹啄木鸟
Picoides macei
137.
黄冠啄木鸟
Picoides mahrattensis
138.
大斑啄木鸟
Picoides major
139.
中斑啄木鸟
Picoides medius
140.
小斑啄木鸟
Picoides minor
141.
格斑啄木鸟
Picoides mixtus
142.
绒啄木鸟
Picoides pubescens
143.
纹背啄木鸟
Picoides scalaris
144.
褐斑啄木鸟
Picoides stricklandi
145.
三趾啄木鸟
Picoides tridactylus
146.
长嘴啄木鸟
Picoides villosus
147.
灰顶啄木鸟
Piculus auricularis
148.
白眉啄木鸟
Piculus aurulentus
149.
纹颊啄木鸟
Piculus callopterus
150.
黄绿啄木鸟
Piculus chrysochloros
151.
黄喉啄木鸟
Piculus flavigula
152.
白喉啄木鸟
Piculus leucolaemus
153.
利塔啄木鸟
Piculus litae
154.
红背啄木鸟
Piculus rivolii
155.
高原啄木鸟
Piculus rubiginosus
156.
棕翅啄木鸟
Piculus simplex
157.
白尾姬啄木鸟
Picumnus albosquamatus
158.
金额姬啄木鸟
Picumnus aurifrons
159.
纯胸姬啄木鸟
Picumnus castelnau
160.
栗姬啄木鸟
Picumnus cinnamomeus
161.
白斑姬啄木鸟
Picumnus cirratus
162.
眼斑姬啄木鸟
Picumnus dorbygnianus
163.
辉姬啄木鸟
Picumnus exilis
164.
茶色姬啄木鸟
Picumnus fulvescens
165.
锈颈姬啄木鸟
Picumnus fuscus
166.
灰姬啄木鸟
Picumnus granadensis
167.
斑姬啄木鸟
Picumnus innominatus
168.
拉氏姬啄木鸟
Picumnus lafresnayi
169.
赭色姬啄木鸟
Picumnus limae
170.
尖头姬啄木鸟
Picumnus minutissimus
171.
杂色姬啄木鸟
Picumnus nebulosus
172.
黑斑啄木鸟
Picumnus nigropunctatus
173.
暗绿姬啄木鸟
Picumnus olivaceus
174.
奥里姬啄木鸟
Picumnus pumilus
175.
姬啄木鸟
Picumnus pygmaeus
176.
棕胸姬啄木鸟
Picumnus rufiventris
177.
厄瓜多尔姬啄木鸟
Picumnus sclateri
178.
白腹姬啄木鸟
Picumnus spilogaster
179.
鳞斑姬啄木鸟
Picumnus squamulatus
180.
斑胸姬啄木鸟
Picumnus steindachneri
181.
细斑姬啄木鸟
Picumnus subtilis
182.
赭领姬啄木鸟
Picumnus temminckii
183.
巴西姬啄木鸟
Picumnus varzeae
184.
日本绿啄木鸟
Picus awokera
185.
灰头绿啄木鸟
Picus canus
186.
黄冠绿啄木鸟
Picus chlorolophus
187.
黑头绿啄木鸟
Picus erythropygius
188.
大黄冠啄木鸟
Picus flavinucha
189.
斑喉绿啄木鸟
Picus mentalis
190.
镶红绿啄木鸟
Picus miniaceus
191.
红翅绿啄木鸟
Picus puniceus
192.
红颈绿啄木鸟
Picus rabieri
193.
鳞腹绿啄木鸟
Picus squamatus
194.
利氏绿啄木鸟
Picus vaillantii
195.
条纹胸啄木鸟
Picus viridanus
196.
绿啄木鸟
Picus viridis
197.
花腹绿啄木鸟
Picus vittatus
198.
鳞喉绿啄木鸟
Picus xanthopygaeus
199.
橙背啄木鸟
Reinwardtipicus validus
200.
冲绳啄木鸟
Sapheopipo noguchii
201.
棕啄木鸟
Sasia abnormis
202.
非洲姬啄木鸟
Sasia africana
203.
白眉棕啄木鸟
Sasia ochracea
204.
红颈吸汁啄木鸟
Sphyrapicus nuchalis
205.
红胸吸汁啄木鸟
Sphyrapicus ruber
206.
威氏吸汁啄木鸟
Sphyrapicus thyroideus
207.
黄腹吸汁啄木鸟
Sphyrapicus varius
208.
红晕啄木鸟
Veniliornis affinis
209.
朱背啄木鸟
Veniliornis callonotus
210.
金领啄木鸟
Veniliornis cassini
211.
乔科啄木鸟
Veniliornis chocoensis
212.
黄臀啄木鸟
Veniliornis dignus
213.
点额啄木鸟
Veniliornis frontalis
214.
褐啄木鸟
Veniliornis fumigatus
215.
红腰啄木鸟
Veniliornis kirkii
216.
黄耳啄木鸟
Veniliornis maculifrons
217.
斑腹啄木鸟
Veniliornis nigriceps
218.
小啄木鸟
Veniliornis passerinus
219.
红啄木鸟
Veniliornis sanguineus
220.
点斑啄木鸟
Veniliornis spilogaster
221.
古巴绿啄木鸟
Xiphidiopicus percussus